یکی از مهم‌ترین مراحل دوران بارداری، انجام سونوگرافی غربالگری است که به تشخیص زودهنگام مشکلات جنین و مادر کمک می‌کند. اما بهترین زمان انجام این سونوگرافی غربالگری چه زمانی است؟ طبق توصیه پزشکان، انجام سونوگرافی غربالگری بین هفته‌های ۱۱ تا ۱۴ بارداری بهترین نتیجه را به همراه دارد، زیرا در این بازه زمانی می‌توان مهم‌ترین شاخص‌های سلامت جنین را به دقت بررسی کرد. در مرکز تخصصی جام جم، با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین تجهیزات و کادر پزشکی حرفه‌ای، بهترین خدمات سونوگرافی غربالگری در این بازه زمانی حساس به شما ارائه می‌شوند تا با خیالی آسوده مراقب سلامت خود و نوزادتان باشید. برای آشنایی با علت و انواع سونوگرافی غربالگری تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
علت انجام سونوگرافی غربالگری در بارداری
سونوگرافی غربالگری ابزاری مهم برای شناسایی مشکلات مختلفی است که در دوارن بارداری ایجاد می‌شوند. این مشکلات می‌توانند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشند. به همین دلیل برای تشخیص زودهنگام این مشکلات سونوگرافی غربالگری را انجام می‌دهند تا پزشک بتواند در صورت وجود مشکل یا بیماری، تشخیص و درمان به موقع داشته باشد. در بسیاری از موارد به دلیل عدم انجام غربالگری بارداری، اتفاقات جبران ناپذیری برای مادر و جنین ایجاد می‌شوند. از مهم‌ترین دلایل انجام سونوگرافی غربالگری در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بررسی سلامت جنین
- تشخیص زودهنگام مشکلات ژنتیکی و مادرزادی جنین
- تعیین سن دقیق بارداری
- ارزیابی موقعیت جنین و جفت
- بررسی بارداری چند قلویی
چه زمانی باید سونوگرافی غربالگری را در دوران بارداری انجام دهیم؟
سونوگرافی‌های غربالگری دوران بارداری در سه مرحله انجام می‌شوند: سه‌ماهه اول، دوم و سوم. هر یک از این مراحل، زمان خاص و مناسبی برای بررسی سلامت جنین دارند. با توجه به تغییراتی که در روند رشد جنین اتفاق می‌افتند، احتمال شناسایی ناهنجاری‌ها در هر مرحله متفاوت است. بنابراین انجام سونوگرافی در زمان مناسب، با تشخیص و توصیه پزشک، اهمیت زیادی دارد. زیرا در صورت وجود هرگونه مشکل یا نشانه مشکوک، می‌توان از بروز عوارض جدی جلوگیری کرد. در ادامه، به بهترین زمان‌های انجام سونوگرافی غربالگری در دوران بارداری اشاره می‌کنیم:
سه ماه اول
انجام سونوگرافی غربالگری در سه ماهه اول بارداری، برای ارزیابی ضربان قلب جنین، تخمین سن او و تشخیص اندازه و وزن جنین مورد استفاده قرار می‌گیرد. انجام سونوگرافی غربالگری در این مرحله به پزشک کمک می‌کند تا بارداری داخل رحم یا خارج از رحم را نیز تشخیص دهد. غربالگری در این زمان در هفته‌های ۶ تا ۸ بارداری انجام می‌شود و مادر قبل از انجام سونوگرافی باید به اندازه کافی آب بنوشد زیرا شکم آن به اندازه کافی بزرگ نشده تا امواج فراصوت آن را نشان دهند. سونوگرافی غربالگری در سه ماهه اول بنا به تشخیص پزشک معالج برای تشخیص مواردی مانند: سندروم داون، سندروم ادواردز، سندرم پاتو و تشخیص نقص‌های لوله عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سه ماه دوم
سونوگرافی غربالگری در سه‌ماهه دوم بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۰ بارداری انجام می‌شود. هدف از این بررسی، مشاهده دقیق‌تر وضعیت رشد و ساختار اندام‌های جنین است. در این مرحله، پزشک می‌تواند اطلاعات کاملی درباره بخش‌هایی مانند: مغز، کلیه‌ها، کبد و قلب به دست آورد. همچنین در صورت وجود بارداری چندقلویی، این موضوع نیز در سونوگرافی سه‌ماهه دوم قابل تشخیص است. در مواردی که بارداری کم‌خطر و روند رشد جنین طبیعی باشد، ممکن است پزشک انجام این غربالگری را ضروری نداند. به‌طور کلی، ضرورت انجام این مرحله از سونوگرافی بسته به شرایط مادر و تشخیص پزشک متفاوت است.
سه ماه سوم
سونوگرافی غربالگری در سه ماه سوم بارداری بعد از هفته ۳۵ انجام می‌شود تا پزشک از روند طبیعی بارداری مطمئن شود و موقعیت جنین در رحم و میزان مایع آمینوتیک را بررسی کند. همچنین زمانی که پزشک در ماه‌های آخر بارداری به مورد مشکوکی برخورد کند، برای بررسی بیشتر وضعیت جنین و مادر، سونوگرافی غربالگری را تجویز می‌کند. غربالگری در سه ماه آخر نوع عمل (سزارین یا طبیعی) را مشخص می‌کند و برای مادرانی که مبتلا به دیابت هستند، انجام این نوع سونوگرافی لازم و ضروری است؛ زیرا در بسیاری از موارد سونوگرافی تا هفته ۳۵ خوب پیش می‌رود و بعد از آن ممکن است مشکلاتی برای جنین ایجاد شوند.
مزایای سونوگرافی غربالگری
سونوگرافی غربالگری یکی از ابزارهای اصلی در بررسی سلامت مادر و جنین در دوران بارداری است. این نوع سونوگرافی نقش موثری در شناسایی زودهنگام بعضی از ناهنجاری‌ها یا بیماری‌های احتمالی دارد و به پزشک کمک می‌کند تا با دقت بیشتری روند رشد جنین را زیر نظر بگیرد. ممکن است بعضی از افراد انجام این سونوگرافی را ضروری ندانند، اما واقعیت این است که سونوگرافی غربالگری می‌تواند اطلاعات بسیار دقیق و ارزشمندی درباره وضعیت بارداری در اختیار پزشک و والدین قرار دهد. این اطلاعات در بسیاری از موارد، امکان پیشگیری، کنترل یا حتی درمان به موقع بعضی از مشکلات را فراهم می‌کند. از جمله مهم‌ترین مزایای انجام سونوگرافی غربالگری در دوران بارداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
| مزایا | توضیحات |
| بررسی میزان مایع آمونیوتیک | کم یا زیاد بودن مایع دور جنین می‌تواند به دلیل نارسایی کلیه یا اختلالات دیگر باشد. |
| تشخیص مشکلات مربوط به دهانه رحم | بررسی طول دهانه رحم برای پیشبینی خطر زایمان زودرس |
| ارزیابی وضعیت جنین در پایان بارداری | تعیین وضعیت قرارگیری جنین برای برنامه‌ریزی نوع زایمان |
| کاهش استرس و نگرانی | با گرفتن اطلاعات دقیق، والدین می‌توانند آرامش بیشتری داشته باشند. |
| بررسی موقعیت جنین و بند ناف | تشخیص محل دقیق جفت که می‌تواند در مدیریت بارداری و زایمان اهمیت داشته باشد. |
انواع روش‌های انجام سونوگرافی غربالگری بارداری
سونوگرافی غربالگری دارای انواع مختلفی است که هر کدام از آن‌ها در زمان‌های مختلفی از بارداری انجام می‌شوند. انجام سونوگرافی غربالگری باید به تشخیص پزشک باشد و این موضوع بستگی به حال مادر و شرایط او دارد. البته بعضی از خانم‌های باردار در طول دوران بارداری خود به جز سونوگرافی معمولی، سونوگرافی دیگری انجام نمی‌دهند و این موضوع باعث می‌شود در صورت وجود بیماری در جنین و مشکلات دیگر نتوانند اقدامات لازم را انجام دهند. انواع سونوگرافی غربالگری که بر اساس هفته‌های بارداری تقسیم بندی می‌شوند به شرح زیر هستند:
سونوگرافی غربالگری متوالی
سونوگرافی غربالگری متوالی به مجموعه‌ای از سونوگرافی‌ها گفته می‌شود که در مراحل مختلف بارداری، به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شوند. هدف از این نوع غربالگری، بررسی مداوم رشد، وضعیت سلامت و تغییرات احتمالی جنین است. این روش بیشتر در بارداری‌های پرخطر توصیه می‌شود؛ مانند مواردی که سابقه مشکلات ژنتیکی، بیماری‌های مادرزادی یا سایر عوامل خطر برای جنین وجود دارند. سونوگرافی‌های متوالی به پزشک این امکان را می‌دهند که روند پیشرفت بارداری و سلامت رحم را با دقت بررسی کرده و در صورت بروز مشکل، اقدامات لازم را در سریع‌ترین زمان ممکن انجام دهد. این سونوگرافی‌ها در چند نوبت و با فواصل زمانی مشخص، تحت نظر پزشک متخصص انجام می‌شوند.
سونوگرافی سه بعدی
سونوگرافی سه‌بعدی یکی از روش‌های پیشرفته تصویربرداری در دوران بارداری است که امکان مشاهده جزئیات بیشتری از جنین و ساختارهای داخلی رحم را فراهم می‌کند. برخلاف سونوگرافی دوبعدی که تصاویر تخت و سطحی ارائه می‌دهد، در این روش می‌توان نمایی سه‌بعدی و واقعی‌تر از چهره و اندام‌های جنین به دست آورد. این نوع سونوگرافی بین هفته‌های ۲۶ تا ۳۲ بارداری انجام می‌شود، زمانی که جنین به اندازه کافی رشد کرده و شرایط برای ثبت تصاویری واضح‌تر از او فراهم است. سونوگرافی سه‌بعدی علاوه بر جنبه‌های پزشکی، برای بسیاری از والدین تجربه‌ای احساسی و خاص محسوب می‌شود، چون می‌توانند چهره فرزند خود را قبل از تولد مشاهده کنند.
سونوگرافی ترانس آبدومینال
سونوگرافی ترانس‌آبدومینال یا همان سونوگرافی شکمی، رایج‌ترین روش تصویربرداری در دوران بارداری است. در این روش، با حرکت دادن پروب سونوگرافی روی سطح شکم و ارسال امواج صوتی به داخل بدن، تصاویری از رحم، جنین و ساختارهای اطراف آن به‌دست می‌آیند. این نوع سونوگرافی برای بررسی رشد و سلامت جنین کاربرد فراوانی دارد؛ از جمله بررسی طول جنین، وزن تقریبی، ضربان قلب و وضعیت کلی او. همچنین سونوگرافی ترانس‌آبدومینال تنها محدود به دوران بارداری نیست و برای بررسی اندام‌های داخلی مانند کلیه‌ها، کبد، پانکراس، مثانه و سایر بخش‌های شکمی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سونوگرافی واژینال
سونوگرافی واژینال با وارد کردن پروب (مبدل) مخصوص به داخل واژن انجام می‌شود. این روش به دلیل نزدیکی به رحم، تخمدان‌ها و ساختارهای لگنی، تصاویر دقیق‌تر و با وضوح بیشتری نسبت به سونوگرافی شکمی ارائه می‌دهد. این نوع سونوگرافی برای بررسی علل خونریزی یا دردهای لنگی در زمان بارداری یا غیربارداری، کیست تخمدان، خونریزی‌های طبیعی و نمونه‌برداری از رحم یا دهانه رحم و کمک به تشخیص مشکلات اولیه در بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از پزشکان در ماه‌های اولیه بارداری سونوگرافی واژینال را به سونوگرافی شکمی ترجیح می‌دهند، زیرا در این زمان جنین خیلی کوچک است و دیدن آن با سونوگرافی شکمی کمی دشوار است اما سونوگرافی واژینال اطلاعات دقیقی از جنین و سلامت او ارائه می‌دهد.
سونوگرافی داپلر
برای بررسی جریان خون در رگ‌ها و عروق جنین، جفت و مادر، از سونوگرافی داپلر استفاده می‌شود. این فناوری با استفاده از اثر داپلر امواج صوتی، قادر است مشکلاتی مانند انسداد رگ‌ها، لخته‌های خون و سایر بیماری‌های عروقی را شناسایی کند. یکی از کاربردهای مهم سونوگرافی داپلر، بررسی جریان خون در جفت و بندناف است که به اطمینان از رسیدن اکسیژن و مواد مغذی کافی به جنین کمک می‌کند. همچنین، این روش برای بررسی سلامت جنین و وضعیت جریان خون در مغز او نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
عوارض غربالگری در دوران بارداری
سونوگرافی غربالگری در دوران بارداری به‌طور کلی یک روش ایمن و بدون خطر است. برخلاف بسیاری از روش‌های تصویربرداری، این سونوگرافی از هیچ‌گونه اشعه استفاده نمی‌کند و تنها با امواج فراصوت تصویری کلی از جنین و وضعیت او به پزشک ارائه می‌دهد. به همین دلیل، انجام سونوگرافی غربالگری نه برای مادر و نه برای جنین عوارضی به دنبال ندارد. علاوه بر این، این روش به پزشک کمک می‌کند تا به صورت زودهنگام مشکلات احتمالی جنین را شناسایی کرده و ریسک‌های احتمالی را کاهش دهد. نتایج سونوگرافی غربالگری دقیق هستند و خطاهای آن بسیار نادر است. به همین دلیل، این روش یکی از مطمئن‌ترین ابزارهای غربالگری در دوران بارداری محسوب می‌شود.
سونوگرافی غربالگری اول، شکمی است یا واژینال؟
سونوگرافی غربالگری اول، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و در حدود ۹۵ درصد موارد به صورت شکمی انجام می‌شود. در حدود ۵ درصد موارد نیز ممکن است این سونوگرافی به صورت واژینال انجام شود. در هر دو روش شکمی و واژینال، نتایج به‌طور کلی یکسان و دقیق هستند. سونوگرافی واژینال بیشتر برای بررسی موارد خاصی مانند بارداری خارج از رحم و مشکلات مربوط به آن کاربرد دارد، در حالی که سونوگرافی شکمی عمدتا برای بررسی سلامت جنین و تشخیص مشکلات احتمالی استفاده می‌شود. در هر دو نوع سونوگرافی غربالگری، متخصص اندازه‌گیری تجمع مایع پشت گردن جنین (NT) را در سه‌ماهه اول انجام می‌دهد و با کمک این بررسی احتمال بروز نقایص کروموزومی را پیشبینی می‌کند.
چه کسانی باید سونوگرافی غربالگری انجام دهند؟
سونوگرافی غربالگری برای تمامی خانم‌های باردار توصیه می‌شود و بهتر است حداقل یک‌بار در طول دوران بارداری انجام شود تا وضعیت جنین و بارداری به‌طور دقیق بررسی و ارزیابی شود. در بعضی شرایط خاص، انجام این سونوگرافی برای گروه‌های خاصی از مادران ضروری‌تر است و ممکن است نیاز باشد که سونوگرافی غربالگری چندین بار در طول بارداری تکرار شود. از جمله افرادی که انجام سونوگرافی غربالگری برای آن‌ها الزامی است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تمام زنان باردار: انجام سونوگرافی غربالگری به عنوان بخشی از مراقبت‌های روتین بارداری برای بررسی سلامت جنین و تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌ها ضروری است.
- زنان بالای ۳۵ سال: به دلیل افزایش احتمال بروز ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند سندرم داون، انجام غربالگری اهمیت بیشتری دارد.
- زنانی که سابقه خانوادگی ناهنجاری‌های ژنتیکی دارند: این مورد شامل زنانی می‌شود که خود یا همسرشان حامل بیماری‌های ژنتیکی هستند و نیاز به بررسی دقیق‌تر دارند.
- زنان با نتایج غیرطبیعی آزمایش‌های خون غربالگری: در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی، انجام سونوگرافی برای بررسی دقیق‌تر وضعیت جنین توصیه می‌شود.
- زنان با بارداری چندقلویی یا بارداری‌های پرخطر: برای نظارت دقیق‌تر و بررسی‌های مکرر جهت حفظ سلامت مادر و جنین انجام سونوگرافی ضروری است.
- زنانی که در بارداری‌های قبلی ناهنجاری جنینی داشته‌اند: این گروه در معرض ریسک بالاتری قرار دارند و نیازمند انجام بررسی‌های دقیق‌تر در بارداری‌های بعدی هستند.
کلام پایانی
انجام سونوگرافی غربالگری در زمان و شرایط مناسب نقش مهمی در مراقبت بهتر از سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند. همانطور که اشاره شد، بهترین زمان برای انجام این سونوگرافی در هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ بارداری است که پزشک بر اساس شرایط شما این زمان را تعیین و تجویز می‌کند. اگر به دنبال مرکزی مجهز، پاکیزه و با دستگاه‌های پیشرفته برای انجام سونوگرافی غربالگری هستید، مرکز جام جم نوین در شهر قدس گزینه‌ای ایده‌آل برای شما محسوب می‌شود. این مرکز با بهره‌مندی از جدیدترین تجهیزات و تیمی حرفه‌ای، خدماتی دقیق و مطمئن ارائه می‌دهد. همچنین، نتایج سونوگرافی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به شما تحویل داده شده و همراه با توصیه‌های لازم برای مراقبت‌های بعدی ارائه خواهند شد. برای رزرو نوبت و دریافت مشاوره می‌توانید با شماره‌های زیر تماس بگیرید:
۰۲۱-۴۶۸۳۷۰۰۳
۰۲۱-۴۶۸۰۴۶۸۸
۰۲۱-۴۶۸۰۴۷۲۲
سوالات متداول
هزینه سونوگرافی غربالگری چقدر است؟
هزینه سونوگرافی غربالگری به مرکزی که سونوگرافی در آن انجام می‌شود و نوع بیمه بیمار بستگی دارد.
در آزمایش غربالگری باید ناشتا باشیم؟
خیر، برای غربالگری نیاز نیست ناشتا باشیم.
آیا غربالگری دوم ضروری است؟
افرادی که در غربالگری اول آن‌ها مورد مشکوکی مشاهده شده باشد باید غربالگری دوم را انجام دهند.
آیا غربالگری سه ماهه اول، برای جنین خطر دارد؟
خیر سونوگرافی غربالگری نه برای مادر و نه برای جنین خطری ندارد.