سونوگرافی یکی از کاربردی‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است که بدون درد و به‌صورت غیرتهاجمی، اطلاعات دقیقی از اندام‌های داخلی بدن در اختیار پزشکان قرار می‌دهد. برای اینکه این روش تصویربرداری بیشترین دقت و اثربخشی را داشته باشد، لازم است بیمار قبل از انجام آن برخی نکات مهم را رعایت کند. این آمادگی‌ها بسته به نوع سونوگرافی می‌توانند متفاوت باشند؛ مثلا در برخی موارد لازم است مثانه پر باشد، یا باید از خوردن غذاهای چرب چند ساعت قبل از مراجعه خودداری کرد. رعایت این نکات ساده، نقش زیادی در بالا رفتن کیفیت تصاویر و تشخیص دقیق‌تر بیماری دارند. همچنین انتخاب یک مرکز تصویربرداری معتبر و مجهز نیز اهمیت زیادی دارد. مرکز تصویربرداری و رادیولوژی جام جم با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و کادری متخصص، یکی از گزینه‌های مطمئن برای انجام انواع سونوگرافی به شمار می‌رود.
قبل از انجام سونوگرافی چه اقداماتی لازم است؟
اگر قرار است به زودی سونوگرافی انجام دهید، بهتر است قبل از مراجعه، چند نکته کلیدی را بدانید. آمادگی‌هایی که شاید در نگاه اول ساده به نظر برسند، اما تاثیر زیادی در دقت نتیجه و وضوح تصاویر دارند. نکته مهم این است که هر نوع سونوگرافی دستورالعمل خاص خود را دارد. در ادامه مقاله، دقیق و واضح توضیح داده‌ایم که برای هر نوع سونوگرافی چه آمادگی‌هایی نیاز دارید تا با خیال راحت به مرکز تصویربرداری مراجعه کنید و بهترین نتیجه ممکن را بگیرید.
اقدامات لازم قبل از سونوگرافی شکم و لگن
یکی از مهم‌ترین آمادگی‌ها قبل از سونوگرافی شکم و لگن، ناشتا بودن به مدت حداقل ۸ ساعت قبل از مراجعه است. در این مدت باید از خوردن و نوشیدن هر نوع ماده غذایی خودداری کنید؛ البته مصرف آب ساده و داروهای ضروری مانعی ندارد. ناشتا بودن به این دلیل اهمیت دارد که وجود غذا یا گاز در معده و روده‌ها می‌تواند کیفیت تصاویر را کاهش دهد و مشاهده دقیق اندام‌هایی مانند کبد، کیسه صفرا و پانکراس را با مشکل مواجه کند. حتی مقدار کمی غذا می‌تواند این تعادل را بهم بزند و باعث شود نتیجه دقیق بدست نیاید یا نیاز به تکرار سونوگرافی وجود داشته باشد. اگر شما خانم هستید و قرار است همزمان سونوگرافی لگن نیز انجام دهید، پر بودن مثانه الزامی است. پر بودن مثانه به تفکیک بهتر ساختارهای لگنی مثل رحم، تخمدان‌ها و خود مثانه کمک می‌کند و دقت بررسی را افزایش می‌دهد. با رعایت این نکات ساده اما کلیدی، هم کیفیت سونوگرافی بهتر می‌شود و هم نیاز به تکرار آن به حداقل می‌رسد.
آمادگی‌های قبل از انجام سونوگرافی مثانه
برای اینکه سونوگرافی مثانه با بیشترین دقت و وضوح انجام شود، باید مثانه شما کاملا پر باشد. این موضوع اهمیت زیادی دارد چون مثانه پر باعث می‌شود دیواره‌های آن به خوبی از هم تفکیک شوند و پزشک بتواند ضخامت، شکل، حجم مثانه و همچنین علائمی مثل تومورها، التهاب یا باقی‌مانده ادرار بعد از تخلیه را دقیق‌تر بررسی کند. برای پر کردن مثانه، نوشیدن حدود یک لیتر آب ساده، آب میوه طبیعی یا چای کمرنگ (در صورت نداشتن محدودیت پزشکی) کافی است و نیازی به استفاده از داروهای ادرارآور نیست. فقط نکته مهم این است که از نوشیدنی‌های گازدار (مثل نوشابه یا ماءالشعیر) پرهیز کنید چون گاز در معده و روده‌ها، مانع دیده شدن دقیق مثانه و اندام‌های مجاور می‌شود.
نکات قبل از انجام سونوگرافی بارداری
اگر باردار هستید و برای انجام سونوگرافی برنامه‌ریزی کرده‌اید، دانستن هفته دقیق بارداری برای آماده شدن بسیار مهم است. در سه ماهه اول بارداری (تا پایان هفته دوازدهم)، لازم است مثانه کاملا پر باشد تا به دیده شدن بهتر رحم و جنین کمک کند، زیرا در این مرحله رحم هنوز کوچک است. اما از هفته سیزدهم به بعد، دیگر نیازی به پر بودن مثانه نیست، زیرا رشد رحم کافی است و تصویر واضحی بدست می‌آید. اگر از سن بارداری خود مطمئن نیستید، بهتر است قبل از مراجعه، با پزشک یا مرکز تصویربرداری مشورت کنید تا آمادگی‌های لازم را دقیق‌تر بدانید. رعایت این نکات، مخصوصا در مراحل اولیه بارداری، در افزایش کیفیت تصویر و تشخیص دقیق وضعیت جنین بسیار تاثیرگذار است.
اقدامات قبل از سونوگرافی واژینال
برای انجام سونوگرافی واژینال (داخل واژن)، نیازی به پر بودن کامل مثانه نیست. در واقع، مثانه نیمه پر بهترین حالت برای انجام این نوع سونوگرافی است. مثانه بیش از حد پر می‌تواند زاویه دید پزشک را محدود کند و باعث ناراحتی فیزیکی بیمار در حین انجام سونوگرافی شود. از سوی دیگر، مثانه کاملا خالی هم ممکن است باعث شود تصویر واضحی از رحم، تخمدان‌ها و سایر ساختارهای لگنی به دست نیاید. اگر پزشک برایتان هم سونوگرافی شکمی و هم سونوگرافی واژینال تجویز کرده، لازم است با مثانه پر به مرکز مراجعه کنید. ابتدا سونوگرافی شکمی انجام می‌شود، سپس از شما خواسته می‌شود بخشی از ادرار را تخلیه کنید تا مثانه در حالت نیمه پر قرار بگیرد و بتوان سونوگرافی واژینال را با کیفیت بالا انجام داد. این روش کاملا ایمن، بدون درد و بسیار دقیق است. برخی دیگر از آمادگی‌هایی که قبل از انجام انواع سونوگرافی باید انجام شوند، در جدول زیر قابل مشاهده هستند:
چرا آمادگی‌های قبل از سونوگرافی اهمیت دارند؟
قطعا قبل از انجام انواع مختلف سونوگرافی این‌گونه سوالات برایتان پیش آمده که چرا باید ناشتا باشید، چرا باید آب بنوشید یا حتی چرا نباید نوشیدنی گازدار مصرف کنید. واقعیت این است که آمادگی صحیح پیش از سونوگرافی، نقش کلیدی در کیفیت تصاویر به دست آمده و دقت تشخیص پزشک دارد. بی‌توجهی به این آمادگی‌ها ممکن است باعث تکرار سونوگرافی، هزینه بیشتر یا حتی دریافت نتایج نادرست شود. با رعایت چند نکته ساده، می‌توانید از یک تصویر واضح و دقیق بهره‌مند شوید و روند تشخیص و درمان خود را سریع‌تر و مطمئن‌تر طی کنید. به صورت کلی دلایل اهمیت آمادگی‌های قبل از سونوگرافی شامل موارد زیر هستند:
- افزایش وضوح تصاویر سونوگرافی
- کاهش تداخل گازها و غذا با امواج صوتی
- جلوگیری از نیاز به تکرار سونوگرافی
- کاهش زمان معاینه
- بهبود دقت تشخیص پزشک
- صرفه‌جویی در وقت و هزینه
در چه شرایطی نباید سونوگرافی انجام شود؟
درست است که سونوگرافی یکی از ایمن‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری در پزشکی است، اما مثل هر روش دیگری شرایط خاصی وجود دارند که بهتر است از انجام آن صرف‌نظر کنید یا حداقل قبل از انجام آن با پزشک خود مشورت نمایید. گاهی اوقات وجود زخم، عفونت، یا آمادگی ناکافی می‌توانند باعث شوند که نه تنها تصویر خوبی به دست نیاید، بلکه احتمال آسیب نیز بوجود آید. در چنین مواردی بهتر است زمان انجام سونوگرافی را به تعویق بیندازید تا نتیجه دقیق‌تری حاصل شود و سلامتی‌تان به خطر نیفتد. رعایت این موارد به شما کمک می‌کنند تا با اطمینان خاطر بیشتر و بدون دردسر، تصویربرداری خود را انجام دهید. شرایط و مواردی که بهتر است از انجام سونوگرافی اجتناب کنید عبارت‌اند از:
- وجود زخم باز یا التهاب شدید در ناحیه سونوگرافی: ژل سونوگرافی ممکن است باعث تحریک زخم یا تشدید عفونت شود، به همین دلیل تا زمان بهبود کامل زخم، انجام سونوگرافی توصیه نمی‌شود.
- تراکم زیاد مو در ناحیه سونوگرافی: اگر موهای زائد ناحیه مورد نظر زیاد باشند، تماس پروب با پوست به درستی انجام نمی‌شود و تصویر سونوگرافی کیفیت کافی ندارد. اصلاح ناحیه قبل از مراجعه، امری ضروری است.
- مثانه بیش ازحد پر یا بیش ازحد خالی (در مواردی که نیاز به پر بودن مثانه است): مثانه خیلی پر می‌تواند باعث درد و ناراحتی شدید شود و مثانه خیلی خالی ممکن است مانع دید دقیق پزشک در سونوگرافی لگن یا رحم شود.
- تب بالا یا شرایط ناپایدار عمومی: در شرایطی که بیمار دچار تب شدید یا بی‌قراری ناشی از بیماری است، انجام سونوگرافی می‌تواند دشوار یا بی‌نتیجه باشد.
کلام پایانی
سونوگرافی به عنوان یکی از رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی، امکان بررسی بسیاری از بیماری‌ها را فراهم کرده است. تشخیص بیماری‌های مربوط به کلیه، رحم، تخمدان‌ها، کیسه صفرا، کبد و اکثر اندام‌های داخلی از طریق سونوگرافی امکان پذیر هستند اما در نظر داشته باشید که دریافت نتایج دقیق و قابل اطمینان نیازمند رعایت اقدامات و مراقبت‌های قبل از انجام سونوگرافی است. پر بودن مثانه و ناشتا بودن در برخی از سونوگرافی‌ها، در دقت نتایج تاثیر بسیاری دارند. همچنین توصیه می‌کنیم برای انجام انواع سونوگرافی، مرکزی را انتخاب کنید که بهترین دستگاه‌ها را داشته و میزان دقت در انجام سونوگرافی در این مراکز بسیار بالا باشد. مرکز تصویربرداری و رادیولوژی جام جم با دارا بودن مجهزترین دستگاه‌های سونوگرافی، خیال شما را از مراجعه به سایر مراکز راحت کرده است.
سوالات متداول
اگر زخم باز در محل سونوگرافی داشته باشم، می‌توانم سونوگرافی انجام دهم؟
خیر بهتر است تا بهبود کامل زخم از انجام سونوگرافی بپرهیزید، چرا که ژل می‌تواند زخم را تحریک کند.
می‌توانم بعد از سونوگرافی بلافاصله غذا بخورم؟
بله، پس از پایان سونوگرافی محدودیتی برای خوردن یا نوشیدن وجود ندارد.
آیا اصلاح موهای زائد برای سونوگرافی ضروری است؟
اگر موها زیاد و متراکم باشند، بهتر است ناحیه مورد نظر را اصلاح کنید تا کیفیت تصویر بهتر باشد.